حرم امام رضا در مركز شهر مشهد، استان خراسان رضوي، ايران، مدفن عليالرضاست كه نزد مسلمانان شيعه بهعنوان «حرم» گرامي داشته ميشود و مقدس است. از بناهاي پيوسته برجستهي آن مسجد بالاسر (مدفن امام رضا) ( ۴۲۵ ق/۱۰۳۳ م) و مسجد جامع گوهرشاد (ساخته ۸۲۱ ق/ ۱۴۱۸ م) است. حرم امام رضا مجموعهاي است با كانون آرامگاه هشتمين امام شيعيان، عليموسيالرضا كه ديگر مسجدها، آرامگاهها، رواقها، صحنها، كتابخانه و موزهها را دربرميگيرد. بزرگترين مسجد جهان در اندازه (۲۵۰ هزار مترمربع) و دومين مسجد بزرگ جهان در گنجايش (۵۰۰ هزار نفر) شمرده ميشود.
كهنترين بخشهاي آن، ديرينگي دهه ۶۱۰ قمري/ دهه ۱۲۳۰ م دارد. از دورهي تيموريان كه بسياري از بناهاي كهن خراسان در طوس، هرات و نيشابور نوسازي گشت، به اين مكان نيز روي آورده شد. بسياري از سازههاي اين حرم شيعه، از صفويان به ويژه شاه طهماسب صفوي به جا مانده است.
در ادب فارسي روضه به معني باغ و گلستان و گلزار است و محل مضجع و در برگيرنده پيكر علي بن موسيالرضا را روضه منوره ميخوانند. اين مكان شامل فضايي مربع شكل كه مساحت آن ۱۸۹/۰۳ متر مربع بوده كه از اين فضا ۱۷/۱۵ متر مربع آن مساحت ضريح ميباشد. روضه منوره از طريق چهار صفه بزرگ در چهار جانب به داخل و خارج حرم مرتبط ميشود.
مقبره فردوسي
آرامگاه حكيم ابوالقاسم فردوسي توسي در ميان باغي مصفا به فاصله ۲۰ كيلومتري شمال شهر مشهد واقع شده است. ساختمان فعلي آرامگاه فردوسي و موزه توس كه الهام گرفته از شيوه معماري هخامنشي، به ويژه آرامگاه كوروش بود به دستور انجمن آثار ملي در سال ۱۳۴۳ آغاز و با نظارت مهندس هوشنگ سيحون در سال ۱۳۴۷ به انجام رسيد. نماي بيروني بنا شامل عناصر تزئيني هخامنشي به خصوص ستونها و سرستونها است و اشعاري كه بر اضلاع چهارگانه بنا نگاشته شده از حكيم فردوسي و معرف انديشه و شخصيت وي است. بخش فوقاني بنا بهصورت توخالي ساخته شده و فضاي داخلي آن نيز علاوه بر الهام گرفتن از معماري دوره اشكاني شامل ۲۰ ستون مرمري در پائين و ۸ ستون در بخش فوقاني است. در بخشهايي از آرامگاه نيز ديوارنگارههايي از فريدون صديقي نصب شده كه نمايش صحنههايي از روايات شاهنامه است.
مجموعه كوهسنگي
پارك كوهسنگي دومين پارك بزرگ (بعد از پارك ملت) مشهد است. اين پارك در جنوب غربي مشهد و در انتهاي خيابان كوهسنگي قرار گرفته است. پارك كوهسنگي در حاشيه كوههايي مرتفع ايجاد شده و از قديميترين روستاهاي مشهد است. شاه عباس صفوي در سن ۱۶ سالگي در اين روستا تاجگذاري كرد. كوه سنگي از ميان تفريحگاههاي شهر مشهد از قدمت و شهرت بيشتري برخوردار است و يكي از زيباترين پاركهاي ساخته شده در ايران است. اين پارك تلفيقي از آب، سنگ و سرسبزي و نور است. ساختمان موزه بزرگ خراسان، با الگوبرداري از معماري كاخ كلات نادر، جلوه زيبايي به اين مجموعه داده است. در سال ۱۳۴۰ شمسي با گسترش شهر مشهد، كوهسنگي از طريق خياباني وسيع و عريض و مشجر، موسوم به خيابان كوه سنگي، به بدنه اصلي شهر مشهد متصل شد. با طرحهاي توسعه شهر مشهد، پارك كوه سنگي به مجموعهي تفريحي گردشگري تبديل شد.
ديزي سنگي (هر كاره)
ديگهاي سنگي يكي از پر خاصيتترين سوغات و صنايع دستي شهر مشهد است كه قدمت آن به ۱۴ قرن ميرسد و متاسفانه با وجود فوايد بسيارش در زندگيهاي امروزي به فراموشي سپرده شده است. اين محصول كه در زبان عاميانه به آن هركاره ميگويند، از سنگهاي سياهرنگ «سرپانتين» در دامنه كوهسنگي ساخته ميشود كه بالاتر معرفي شد. در عيون الاخبار الرضا شيخ صدوق از اباصلت هروي، يار نزديك امام رضا (ع)، نقل شده است:
حضرت رضا (ع) چون به قريه سناباد رسيد، به كوهي كه مردم از سنگ آن براي تهيه غذاي خود ديگها ميساختند تكيه داد و فرمود: پروردگارا اين كوه را براي مردم نافع قرار بده و بركت را در آن و ظرفهايي كه از آن تهيه ميكنند زياد فرما.
سپس دستور داد، تا از آن كوه ظروفي برايش تهيه كردند. حضرت رضا (ع) دستور ميدادند از آن پس مردم به تشويق آن حضرت از همان كوه ظرفهايي تهيه كردند كه بركت ويژهاي نصيب آن شده بود.
آرامگاه نادرشاه افشار (باغ نادري)
آرامگاه نادر شاه افشار بنايي است كه به يادبود نادرشاه در شهر مشهد ساخته شده است. قوام السلطنه در اواخر عهد قاجار (۱۲۹۶ خورشيدي) در محل يكي از مقابر ويرانشده نادري، آرامگاه جديدي براي وي ساخت و استخوانهاي او را از تهران به مقبره مزبور انتقال داد. نادرشاه افشار، فاتح دهلي در هنگام حيات خود دستور به ساخت آرامگاهي كوچك در بالاي خيابان مشهد داد. اين آرامگاه كوچك در سال ۱۱۴۵ هجري قمري در مجاور چهارباغ شاهي و روبروي حرم امام رضا از خشت و گل ساخته شد. اين بناي جديد كه در محل فعلي آرامگاه وي قرار داشت، مدتي بر پا بود تا اين كه انجمن آثار ملي ايران در سال ۱۳۳۵ خورشيدي درصدد بر آمد آرامگاهي مناسب براي وي در همان محل مقبره قوامالسلطنه احداث كند. اين كار از سال ۱۳۳۶ شروع شد و در سال ۱۳۴۲ به پايان رسيد.
مقبره كنوني نادرشاه واقع در ضلع شمال غربي چهارراه شهدا (نادري سابق) است كه پس از حرم حضرت رضا (ع) مهمترين موضع توريستي-تاريخي شهر مشهد تلقي ميشود. طراح بنا مهندس سيحون بود و مجسمهها را هنرمند فقيد ابوالحسن صديقي ساخته است.
مجموعههاي آبي
مشهد در كنار جاذبههاي گردشگري و تاريخي پتانسيلهاي لازم براي راهاندازي و ايجاد سايتهاي مجهز ورزشي را در سطح مناسبي دارد. مشهد مكانهاي جالب و زيادي از ورزشگاه و زمينهاي بازي تا جاذبههاي آبي سرپوشيده براي ورزش و تفريح دارد. مشهد در زمينه احداث پاركهاي آبي موقعيت بينظيري در خاورميانه دارد. يكي از جاذبههاي ورزشي خاص در مشهد وجود پاركهاي آبي است كه به دليل سرپوشيده بودن امكان استفاده از آنها در تمام طول سال وجود دارد. پارك آبي ايرانيان، سرزمين موجهاي آبي، پارك ساحلي آفتاب و موجهاي خروشان از پاركهاي آبي مجهز است كه طرفدارن بسياري دارد.
رستوران پسران كريم
سفر به مشهد بدون امتحان كردن غذاهاي خاص مشهد تقريبا غيرممكن است. چه خوب است كه غذاهاي مشهد را در يكي از بهترين و نامدارترين رستورانهاي شهر تست كنيد. رستوران پسران كريم از رستورانهاي قديمي و معروف مشهد است كه در سال ۱۳۵۹ در خيابان طالقاني افتتاح شد و از سال ۱۳۷۶ به محل فعلي واقع در بلوار خيام انتقال يافت. دليل نامگذاري اين رستوران ياد و خاطره بنيانگذار آن، مرحوم كريم قاسمزاده حاتمي، پدر صاحبان كنوني رستوران است كه به مدت تقريبا ۵۶ سال، از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۶، مديريت رستوراني را بر عهده داشتند. اين رستوران غذاهاي ايراني سرو ميكند و يكي از غذاهاي محبوب اين رستوران چلو ماهيچه آن است. شعبه مركزي رستوران بنايي قديمي تر دارد. براي دسترسي به اين رستوران آدرس زير را به خاطر داشته باشيد: مشهد- بلوار سجاد- خيابان فرهاد- فرهاد ۲۲- انتهاي كوچه سمت راست- رستوران پسران كريم و همچنين شعبه ديگري در برج آلتون واقع در خيابان دانشگاه.
پارك طبيعي هفت حوض (دره هفت حوض)
يكي از زيباترين جاذبههاي طبيعي مشهد كه در دل كوههاي خلج جاي دارد هفت حوض است. اين منطقه حدود ۷ كيلومتر با مشهد فاصله دارد و شامل ۷ حوضچه طبيعي است. بعضي از اين حوضچهها به اندازه يك استخر كوچك وسعت دارند. آب بعد از عبور از اين هفت حوضچه به حوضي بزرگتر ميريزد و رودخانه مسيرش را ادامه ميدهد. براي رسيدن به اين مكان، بعد از وارد شدن به شهرك سيدي و جاده خلج و طي كردن حدود ۳ كيلومتر از جاده، به دوراهي ميرسيد. بايد جاده اتوبان و آسفالت سمت چپ را ادامه دهيد تا به ميداني برسيد. اگر قصد سفر به اين منطقه را داريد بايد بعد از رسيدن به اين ميدان اتومبيلتان را پارك كنيد و حدود ۲ كيلومتر از مسير را پياده طي كنيد تا به «هفت حوض» برسيد.
پارك وكيل آباد (باغ وكيل آباد)
پارك وكيلآباد از تفرجگاههاي قديمي و زيباي مشهد است كه در جنوب غربي مشهد و انتهاي بلوار وكيلآباد واقع شده است. وكيلآباد به علت قدمت خود و قرار گرفتن در درهاي با صفا و هواي مطبوع از ديرباز مورد توجه اهالي شهر و مسافران بوده است. اين پارك جنگلي كه در گذشته به نام ميرطراز يا باغ وكيلآباد شناخته ميشده، در سال ۱۳۴۸ شمسي توسط مالك آن، حسين آقاي ملك، بهصورت رسمي وقف استفاده عموم و به شهرداري مشهد واگذار شد.
باغ گياهشناسي
باغ گياهشناسي مشهد شامل بخشهاي مختلفي از جمله باغ گل رز، قطعه آموزشي و نمايشي، مجموعه گياهي منطقه رويشي ايران، مجموعه آربراتوم و سيستماتيك گياهي، باغ ميوههاي بومي ايران، مجموعه گياهي سوزني برگان، مجموعه نمايشي باغ صخرهاي و مجموعه نهالستان و گلخانههاي تكثيري است. اين باغ بهمنظور حفاظت و نگهداري از گياهان و تهيه بانك ژن زنده گياهي، آشنايي دانشجويان و شهروندان با انواع گونههاي گياهي، انجام برنامههاي مطالعاتي و پژوهشي، ترويج استفاده شهروندان از گل و گياه و... احداث شده است. اين باغ در بلوار جمهوري اسلامي، حد فاصل چهارراه مقدم و ميدان غدير واقع است.
باغ وحش وكيلآباد
در جنوب غربي مشهد و همجوار با پارك جنگلي وكيل آباد، باغ وحش وكيل آباد، تنها باغ وحش مشهد و استان خراسان رضوي قرار دارد. اين باغ وحش حيوانات گوشتخوار، علف خوار، آبزي، خزنده و پرندگان مختلفي دارد و جزو جاذبههاي گردشگري نه تنها مشهد، بلكه استان خراسان رضوي است.
بند گلستان
اين بند يكي از بندهاي تاريخي استان خراسان است كه مبناي آن مربوط به دوره تيموريان است. بند گلستان در ۸ كيلومتري غرب مشهد و بر روي رودخانه گلستان احداث شده است. اين بند از مناطق توريستي و ديدني مشهد است. با وجود اينكه حدود ۵۰۰ سال از عمر اين بنا ميگذرد، هنوز سالم و پابرجاست.
غار مغان
اين غار در ۳۵ كيلومتري شهر مشهد و در جنوب روستاي مغان قرار گرفته است. غار دو دهانه دارد و درونش آثار استالاگميت و استالاكتيت و چندين حلقه چاه وجود دارد كه عمق يكي از اين چاهها ۲۵ متر است. همچنين درونش پرتگاه و بركه آبي هست كه باعث ميشود از ماجراجويي انفرادي پرهيز كرد. براي ورود به اين غار حتما بايد راهنما داشته باشيد، زيرا در غير اين صورت خطرناك خواهد بود.
سد كارده
در سرزمين خشك و كويري مشهد ميتوان مناطق و مكانهايي را يافت كه گاهي مسحوركننده هستند. در ۴۸ كيلومتري جاده مشهد به كلات روي رودخانه «كارده» سدي بتني ديده ميشود كه ظرفيتي معادل ۳۶ ميليون متر مكعب دارد. اين منطقه كه جزو گردشگاههاي آبي مشهد محسوب ميشود، سد از انتهاي خيابان خواجه ربيع راه دسترسي دارد و منطقهاي خوش آب و هوا است.
باغ ملي
درست وسط يكي از شلوغترين و پرترددترين مراكز تجاري و مسكوني شهر، باغي بزرگ وجود دارد كه به باغ ملي مشهور است. در اين مكان در واقع محل ارگ شهر بود، محمود سيستاني مالك آن بوده است. قنات ركنآباد، يكي از قناتهاي مشهور شهر، نيز از اين باغ ميگذشت. در حال حاضر اين بوستان بزرگ و باصفا با آبنما و درختان بلند به مكاني زيبا و خاص در شلوغي و هياهوي وسط شهر تبديل شده است. در دل اين باغ سزسبز تنديسهايي از مشاهير علم و ادب و عرفان به چشم ميخورد. باغ در حال حاضر در تملك شهرداري است.
باغ خوني
در ضلع شمال شرقي ميدان بسيج و در محدوده خيابان نواب صفوي يكي از آثار ملي ايران به نام باغ خوني ثبت شده است. اين باغ كه ۶/۵ هكتار مساحت دارد، در واقع همان مكاني است كه از آنجا ارتش تزاري روس مسجد گوهر شاد را به توپ بست. به استناد مدارك موجود در اوايل دوره قاجار باغ خوني بهعنوان نمادي از باغهاي ايراني در بخش جنوبي حصار شهر مشهد ساخته شده و به دليل وجود چشمهاي در آن به باغ چشمه هم معروف است. در اين باغ ۳ بناي جداگانه وجود داشته كه دو بنا به دلايلي تخريب شده است. مالك باغ حاج محمد مهدي تاجر قندهاري بوده است. در سفر به مشهد نبايد ديدن اين باغ را از دست داد.
بازار رضا
آيا ميتوان به مشهد سفر كرد و بدون سوغاتي و خريد بازگشت؟ بازار بزرگ رضا كه در فاصله كمي از حرم مطهر قرار دارد، يكي از شلوغترين و پربازديدترين بازارهاي سنتي كشور لقب گرفته است. اين بازار علاوه بر معماري زيبا و سنتي خود يكي از قديميترين مراكز عرضه سوغات و صنايع دستي شهر مشهد است. وقتي وارد اين بازار ميشويد، قبل از اينكه غرق تماشاي ويترينها شويد، كمي از زيبايي معماري اين بازار لذت ببريد. بعد از اين كار ميتوانيد تمام سوغاتي را كه براي خانواده و دوستان نياز داريد از اين بازار خريداري كنيد.
خانه تاريخي ملك
خانه ملك مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مشهد، ضلع شرقي خيابان امام، روبروي اداره دارايي واقع شده و اين اثر در تاريخ ۱۸ شهريور ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۱۵ بهعنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. اين بنا يكي از نمونه خانههاي زيباي بر جاي مانده از دوران انتقال معماري در اواخر عصر قاجاريه محسوب ميشود. بناي مزبور در گذشته بسيار وسيعتر بوده، اما اكنون تنها بخش بيروني آن برجاي مانده كه شامل دو طبقه است. طبقه بالايي داراي سقف مشبك و منبتكاري شده چوبي و شومينه گچبري زيبايي است. خانه ملك امروزه مركز هنرهاي سنتي ميراث فرهنگي و گردشگري خراسان رضوي است. گفتني است حمام خانه ملك تنها نمونه حمام تاريخي خصوصي دوره خود در شهر مشهد معرفي شده است. اين بنا در سال ۱۳۸۵ به عنوان خانه توريست انتخاب شد.
پارك ملت و شهربازي
پارك ملت يكي از جاذبههاي گردشگري مشهد و بزرگ ترين پارك اين شهر است. مساحت آن ۷۲ هكتار است و بزرگترين چرخ و فلك خاورميانه در اين پارك قرار دارد. در قسمت شرقي پارك بزرگ ملت شهربازي قديمي و بزرگي وجود دارد كه براي خيلي از قديميها شهر مشهد خاطرهساز بوده است. اين شهربازي اولين شهر بازي در كشور است كه عضو اتحاديه جهاني شهربازيهاي استاندارد شده است. نميتوان به مشهد سفر كرد، از بلوار وكيلآباد عبور كرد و با ديدن چرخ و فلك ۸۰ متري در اين پارك وسوسه سوار شدن به آن را از خود دور كرد.
مجتمع تجاري زيست خاور
مجتمع تجاري زيست خاور در مركز شهر و در نزديكي ميدان دكتر علي شريعتي قرار گرفته است و از اماكن مذهبي و نقاط ديدني شهر فاصله چنداني ندارد. در هر نقطه شهر مشهد كه باشيد به راحتي ميتوانيد به اين مركز خريد دسترسي پيدا كنيد. اين مجتمع داراي ۴ طبقه و ۶۹۸ واحد تجاري است و از مراكز خريد مهم مشهد محسوب ميشود. گردشگران داخل اين مجتمع ميتوانند انواع و اقسام لوازم لوكس و زينتي، لباس، كفش و... را خريداري كنند. همچنين در مركز خريد زيست خاور مرغوبترين سوغاتيهاي مشهد موجود است. زيست خاور داراي معماري داخلي منحصربهفرد با تلفيقي زيبا از معماري ايراني و مدرن با سقفها و گچبريهاي بينظير است. در اين مجتمع بعد از خريد ميتوانيد در كافيشاپ و رستوران به استراحت بپردازيد و از يك نوشيدني و غذاي دلچسب لذت ببريد.
محله چهار باغ
محله چهارباغ مشهد، از غرب به خيابان آزادي و ضلع شرقي مجموعه تجاري بازار مركزي آستان قدس و كوچه تلفنخانه و از شمال به بالاخيابان، كوچه چهارباغ و كاروانسراي ملك محدود است. قسمت شرقي آن تا كوچه ملك و بازار سنگتراشها (تخريب شده تا سال ۱۳۷۴) امتداد دارد. همچنين قسمت جنوبي محله تا بازار بزرگ و مسجد ازبكها (۷۲تن)، كوچه ارگ و كوچه شوكتالدوله و كوچه پنجه (خيابان خسروينو) امتداد دارد. اين محله تا اوايل دهه ۲۰ از محلات درجه يك مشهد بود. علت شهرت محله به اين نام، به واسطه درختكاري چهار رديفه بالاخيابان به سبك چهارباغ اصفهان نبوده است، چرا كه به طور قطع قدمت چهارباغ مشهد بيش از چهارباغ اصفهان بوده و به دوره تيموري برميگردد. در اين محدوده منازل اعياننشين با اندروني و اطاقهاي بزرگ معروف به تنبي (tenebi) قرار داشته كه در اواخر بيشتر براي عروسي، مجالس عمومي و روضهخواني ايام سوگواري به كار ميرفت. اين منازل داراي درختان فراوان مثمر و غيرمثمر با حوض و حوضخانه، درشكهخانه و اصطبل بود. اين محله در دوران مختلف و تا قبل از رونق گرفتن محلات جديد، محل استقرار حاكم شهر بوده است.
خانه تركمنها كه تخريب شده است؛ خانه كوزهكناني؛ خانه مجتهدزاده؛ حمام و مسجد شاه از بناهاي تاريخي اين محله است.
امامزاده سيد محمد (گنبد خشتي)
در يكي از گذرهاي قديمي مشهد منشعب از ميدان طبرسي به نام چهار سوق نوغان بناي تاريخي مذهبي موسوم به «گنبد خشتي» قرار دارد. اين بنا مدفن «سلطان غياث الدين محمد» از سادات مشهور موسوي شهر مشهد است كه نسب شريفش با هفده واسطه به امام موسي بن جعفر (ع) ميرسد. بر روي سنگ مزارش اين چنين كتيبه شده: « مرتضي، اعظم سلطان النقباء، غياثالدنيا والدين، امير سلطان محمد بن سلطان النقبا بدرالمله والدين طاهر…» و در ادامه تاريخ وفاتش ماه رمضان المبارك سال ۸۳۲ هجري قمري آمده است. از اين امامزاده حتما بازديد كنيد.
حرم امام رضا در مركز شهر مشهد، استان خراسان رضوي، ايران، مدفن عليالرضاست كه نزد مسلمانان شيعه بهعنوان «حرم» گرامي داشته ميشود و مقدس است. از بناهاي پيوسته برجستهي آن مسجد بالاسر (مدفن امام رضا) ( ۴۲۵ ق/۱۰۳۳ م) و مسجد جامع گوهرشاد (ساخته ۸۲۱ ق/ ۱۴۱۸ م) است. حرم امام رضا مجموعهاي است با كانون آرامگاه هشتمين امام شيعيان، عليموسيالرضا كه ديگر مسجدها، آرامگاهها، رواقها، صحنها، كتابخانه و موزهها را دربرميگيرد. بزرگترين مسجد جهان در اندازه (۲۵۰ هزار مترمربع) و دومين مسجد بزرگ جهان در گنجايش (۵۰۰ هزار نفر) شمرده ميشود.
كهنترين بخشهاي آن، ديرينگي دهه ۶۱۰ قمري/ دهه ۱۲۳۰ م دارد. از دورهي تيموريان كه بسياري از بناهاي كهن خراسان در طوس، هرات و نيشابور نوسازي گشت، به اين مكان نيز روي آورده شد. بسياري از سازههاي اين حرم شيعه، از صفويان به ويژه شاه طهماسب صفوي به جا مانده است.
در ادب فارسي روضه به معني باغ و گلستان و گلزار است و محل مضجع و در برگيرنده پيكر علي بن موسيالرضا را روضه منوره ميخوانند. اين مكان شامل فضايي مربع شكل كه مساحت آن ۱۸۹/۰۳ متر مربع بوده كه از اين فضا ۱۷/۱۵ متر مربع آن مساحت ضريح ميباشد. روضه منوره از طريق چهار صفه بزرگ در چهار جانب به داخل و خارج حرم مرتبط ميشود.
مقبره فردوسي
آرامگاه حكيم ابوالقاسم فردوسي توسي در ميان باغي مصفا به فاصله ۲۰ كيلومتري شمال شهر مشهد واقع شده است. ساختمان فعلي آرامگاه فردوسي و موزه توس كه الهام گرفته از شيوه معماري هخامنشي، به ويژه آرامگاه كوروش بود به دستور انجمن آثار ملي در سال ۱۳۴۳ آغاز و با نظارت مهندس هوشنگ سيحون در سال ۱۳۴۷ به انجام رسيد. نماي بيروني بنا شامل عناصر تزئيني هخامنشي به خصوص ستونها و سرستونها است و اشعاري كه بر اضلاع چهارگانه بنا نگاشته شده از حكيم فردوسي و معرف انديشه و شخصيت وي است. بخش فوقاني بنا بهصورت توخالي ساخته شده و فضاي داخلي آن نيز علاوه بر الهام گرفتن از معماري دوره اشكاني شامل ۲۰ ستون مرمري در پائين و ۸ ستون در بخش فوقاني است. در بخشهايي از آرامگاه نيز ديوارنگارههايي از فريدون صديقي نصب شده كه نمايش صحنههايي از روايات شاهنامه است.
مجموعه كوهسنگي
پارك كوهسنگي دومين پارك بزرگ (بعد از پارك ملت) مشهد است. اين پارك در جنوب غربي مشهد و در انتهاي خيابان كوهسنگي قرار گرفته است. پارك كوهسنگي در حاشيه كوههايي مرتفع ايجاد شده و از قديميترين روستاهاي مشهد است. شاه عباس صفوي در سن ۱۶ سالگي در اين روستا تاجگذاري كرد. كوه سنگي از ميان تفريحگاههاي شهر مشهد از قدمت و شهرت بيشتري برخوردار است و يكي از زيباترين پاركهاي ساخته شده در ايران است. اين پارك تلفيقي از آب، سنگ و سرسبزي و نور است. ساختمان موزه بزرگ خراسان، با الگوبرداري از معماري كاخ كلات نادر، جلوه زيبايي به اين مجموعه داده است. در سال ۱۳۴۰ شمسي با گسترش شهر مشهد، كوهسنگي از طريق خياباني وسيع و عريض و مشجر، موسوم به خيابان كوه سنگي، به بدنه اصلي شهر مشهد متصل شد. با طرحهاي توسعه شهر مشهد، پارك كوه سنگي به مجموعهي تفريحي گردشگري تبديل شد.
ديزي سنگي (هر كاره)
ديگهاي سنگي يكي از پر خاصيتترين سوغات و صنايع دستي شهر مشهد است كه قدمت آن به ۱۴ قرن ميرسد و متاسفانه با وجود فوايد بسيارش در زندگيهاي امروزي به فراموشي سپرده شده است. اين محصول كه در زبان عاميانه به آن هركاره ميگويند، از سنگهاي سياهرنگ «سرپانتين» در دامنه كوهسنگي ساخته ميشود كه بالاتر معرفي شد. در عيون الاخبار الرضا شيخ صدوق از اباصلت هروي، يار نزديك امام رضا (ع)، نقل شده است:
حضرت رضا (ع) چون به قريه سناباد رسيد، به كوهي كه مردم از سنگ آن براي تهيه غذاي خود ديگها ميساختند تكيه داد و فرمود: پروردگارا اين كوه را براي مردم نافع قرار بده و بركت را در آن و ظرفهايي كه از آن تهيه ميكنند زياد فرما.
سپس دستور داد، تا از آن كوه ظروفي برايش تهيه كردند. حضرت رضا (ع) دستور ميدادند از آن پس مردم به تشويق آن حضرت از همان كوه ظرفهايي تهيه كردند كه بركت ويژهاي نصيب آن شده بود.
آرامگاه نادرشاه افشار (باغ نادري)
آرامگاه نادر شاه افشار بنايي است كه به يادبود نادرشاه در شهر مشهد ساخته شده است. قوام السلطنه در اواخر عهد قاجار (۱۲۹۶ خورشيدي) در محل يكي از مقابر ويرانشده نادري، آرامگاه جديدي براي وي ساخت و استخوانهاي او را از تهران به مقبره مزبور انتقال داد. نادرشاه افشار، فاتح دهلي در هنگام حيات خود دستور به ساخت آرامگاهي كوچك در بالاي خيابان مشهد داد. اين آرامگاه كوچك در سال ۱۱۴۵ هجري قمري در مجاور چهارباغ شاهي و روبروي حرم امام رضا از خشت و گل ساخته شد. اين بناي جديد كه در محل فعلي آرامگاه وي قرار داشت، مدتي بر پا بود تا اين كه انجمن آثار ملي ايران در سال ۱۳۳۵ خورشيدي درصدد بر آمد آرامگاهي مناسب براي وي در همان محل مقبره قوامالسلطنه احداث كند. اين كار از سال ۱۳۳۶ شروع شد و در سال ۱۳۴۲ به پايان رسيد.
مقبره كنوني نادرشاه واقع در ضلع شمال غربي چهارراه شهدا (نادري سابق) است كه پس از حرم حضرت رضا (ع) مهمترين موضع توريستي-تاريخي شهر مشهد تلقي ميشود. طراح بنا مهندس سيحون بود و مجسمهها را هنرمند فقيد ابوالحسن صديقي ساخته است.
مجموعههاي آبي
مشهد در كنار جاذبههاي گردشگري و تاريخي پتانسيلهاي لازم براي راهاندازي و ايجاد سايتهاي مجهز ورزشي را در سطح مناسبي دارد. مشهد مكانهاي جالب و زيادي از ورزشگاه و زمينهاي بازي تا جاذبههاي آبي سرپوشيده براي ورزش و تفريح دارد. مشهد در زمينه احداث پاركهاي آبي موقعيت بينظيري در خاورميانه دارد. يكي از جاذبههاي ورزشي خاص در مشهد وجود پاركهاي آبي است كه به دليل سرپوشيده بودن امكان استفاده از آنها در تمام طول سال وجود دارد. پارك آبي ايرانيان، سرزمين موجهاي آبي، پارك ساحلي آفتاب و موجهاي خروشان از پاركهاي آبي مجهز است كه طرفدارن بسياري دارد.
رستوران پسران كريم
سفر به مشهد بدون امتحان كردن غذاهاي خاص مشهد تقريبا غيرممكن است. چه خوب است كه غذاهاي مشهد را در يكي از بهترين و نامدارترين رستورانهاي شهر تست كنيد. رستوران پسران كريم از رستورانهاي قديمي و معروف مشهد است كه در سال ۱۳۵۹ در خيابان طالقاني افتتاح شد و از سال ۱۳۷۶ به محل فعلي واقع در بلوار خيام انتقال يافت. دليل نامگذاري اين رستوران ياد و خاطره بنيانگذار آن، مرحوم كريم قاسمزاده حاتمي، پدر صاحبان كنوني رستوران است كه به مدت تقريبا ۵۶ سال، از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۶، مديريت رستوراني را بر عهده داشتند. اين رستوران غذاهاي ايراني سرو ميكند و يكي از غذاهاي محبوب اين رستوران چلو ماهيچه آن است. شعبه مركزي رستوران بنايي قديمي تر دارد. براي دسترسي به اين رستوران آدرس زير را به خاطر داشته باشيد: مشهد- بلوار سجاد- خيابان فرهاد- فرهاد ۲۲- انتهاي كوچه سمت راست- رستوران پسران كريم و همچنين شعبه ديگري در برج آلتون واقع در خيابان دانشگاه.
پارك طبيعي هفت حوض (دره هفت حوض)
يكي از زيباترين جاذبههاي طبيعي مشهد كه در دل كوههاي خلج جاي دارد هفت حوض است. اين منطقه حدود ۷ كيلومتر با مشهد فاصله دارد و شامل ۷ حوضچه طبيعي است. بعضي از اين حوضچهها به اندازه يك استخر كوچك وسعت دارند. آب بعد از عبور از اين هفت حوضچه به حوضي بزرگتر ميريزد و رودخانه مسيرش را ادامه ميدهد. براي رسيدن به اين مكان، بعد از وارد شدن به شهرك سيدي و جاده خلج و طي كردن حدود ۳ كيلومتر از جاده، به دوراهي ميرسيد. بايد جاده اتوبان و آسفالت سمت چپ را ادامه دهيد تا به ميداني برسيد. اگر قصد سفر به اين منطقه را داريد بايد بعد از رسيدن به اين ميدان اتومبيلتان را پارك كنيد و حدود ۲ كيلومتر از مسير را پياده طي كنيد تا به «هفت حوض» برسيد.
پارك وكيل آباد (باغ وكيل آباد)
پارك وكيلآباد از تفرجگاههاي قديمي و زيباي مشهد است كه در جنوب غربي مشهد و انتهاي بلوار وكيلآباد واقع شده است. وكيلآباد به علت قدمت خود و قرار گرفتن در درهاي با صفا و هواي مطبوع از ديرباز مورد توجه اهالي شهر و مسافران بوده است. اين پارك جنگلي كه در گذشته به نام ميرطراز يا باغ وكيلآباد شناخته ميشده، در سال ۱۳۴۸ شمسي توسط مالك آن، حسين آقاي ملك، بهصورت رسمي وقف استفاده عموم و به شهرداري مشهد واگذار شد.
باغ گياهشناسي
باغ گياهشناسي مشهد شامل بخشهاي مختلفي از جمله باغ گل رز، قطعه آموزشي و نمايشي، مجموعه گياهي منطقه رويشي ايران، مجموعه آربراتوم و سيستماتيك گياهي، باغ ميوههاي بومي ايران، مجموعه گياهي سوزني برگان، مجموعه نمايشي باغ صخرهاي و مجموعه نهالستان و گلخانههاي تكثيري است. اين باغ بهمنظور حفاظت و نگهداري از گياهان و تهيه بانك ژن زنده گياهي، آشنايي دانشجويان و شهروندان با انواع گونههاي گياهي، انجام برنامههاي مطالعاتي و پژوهشي، ترويج استفاده شهروندان از گل و گياه و... احداث شده است. اين باغ در بلوار جمهوري اسلامي، حد فاصل چهارراه مقدم و ميدان غدير واقع است.
باغ وحش وكيلآباد
در جنوب غربي مشهد و همجوار با پارك جنگلي وكيل آباد، باغ وحش وكيل آباد، تنها باغ وحش مشهد و استان خراسان رضوي قرار دارد. اين باغ وحش حيوانات گوشتخوار، علف خوار، آبزي، خزنده و پرندگان مختلفي دارد و جزو جاذبههاي گردشگري نه تنها مشهد، بلكه استان خراسان رضوي است.
بند گلستان
اين بند يكي از بندهاي تاريخي استان خراسان است كه مبناي آن مربوط به دوره تيموريان است. بند گلستان در ۸ كيلومتري غرب مشهد و بر روي رودخانه گلستان احداث شده است. اين بند از مناطق توريستي و ديدني مشهد است. با وجود اينكه حدود ۵۰۰ سال از عمر اين بنا ميگذرد، هنوز سالم و پابرجاست.
غار مغان
اين غار در ۳۵ كيلومتري شهر مشهد و در جنوب روستاي مغان قرار گرفته است. غار دو دهانه دارد و درونش آثار استالاگميت و استالاكتيت و چندين حلقه چاه وجود دارد كه عمق يكي از اين چاهها ۲۵ متر است. همچنين درونش پرتگاه و بركه آبي هست كه باعث ميشود از ماجراجويي انفرادي پرهيز كرد. براي ورود به اين غار حتما بايد راهنما داشته باشيد، زيرا در غير اين صورت خطرناك خواهد بود.
سد كارده
در سرزمين خشك و كويري مشهد ميتوان مناطق و مكانهايي را يافت كه گاهي مسحوركننده هستند. در ۴۸ كيلومتري جاده مشهد به كلات روي رودخانه «كارده» سدي بتني ديده ميشود كه ظرفيتي معادل ۳۶ ميليون متر مكعب دارد. اين منطقه كه جزو گردشگاههاي آبي مشهد محسوب ميشود، سد از انتهاي خيابان خواجه ربيع راه دسترسي دارد و منطقهاي خوش آب و هوا است.
باغ ملي
درست وسط يكي از شلوغترين و پرترددترين مراكز تجاري و مسكوني شهر، باغي بزرگ وجود دارد كه به باغ ملي مشهور است. در اين مكان در واقع محل ارگ شهر بود، محمود سيستاني مالك آن بوده است. قنات ركنآباد، يكي از قناتهاي مشهور شهر، نيز از اين باغ ميگذشت. در حال حاضر اين بوستان بزرگ و باصفا با آبنما و درختان بلند به مكاني زيبا و خاص در شلوغي و هياهوي وسط شهر تبديل شده است. در دل اين باغ سزسبز تنديسهايي از مشاهير علم و ادب و عرفان به چشم ميخورد. باغ در حال حاضر در تملك شهرداري است.
باغ خوني
در ضلع شمال شرقي ميدان بسيج و در محدوده خيابان نواب صفوي يكي از آثار ملي ايران به نام باغ خوني ثبت شده است. اين باغ كه ۶/۵ هكتار مساحت دارد، در واقع همان مكاني است كه از آنجا ارتش تزاري روس مسجد گوهر شاد را به توپ بست. به استناد مدارك موجود در اوايل دوره قاجار باغ خوني بهعنوان نمادي از باغهاي ايراني در بخش جنوبي حصار شهر مشهد ساخته شده و به دليل وجود چشمهاي در آن به باغ چشمه هم معروف است. در اين باغ ۳ بناي جداگانه وجود داشته كه دو بنا به دلايلي تخريب شده است. مالك باغ حاج محمد مهدي تاجر قندهاري بوده است. در سفر به مشهد نبايد ديدن اين باغ را از دست داد.
بازار رضا
آيا ميتوان به مشهد سفر كرد و بدون سوغاتي و خريد بازگشت؟ بازار بزرگ رضا كه در فاصله كمي از حرم مطهر قرار دارد، يكي از شلوغترين و پربازديدترين بازارهاي سنتي كشور لقب گرفته است. اين بازار علاوه بر معماري زيبا و سنتي خود يكي از قديميترين مراكز عرضه سوغات و صنايع دستي شهر مشهد است. وقتي وارد اين بازار ميشويد، قبل از اينكه غرق تماشاي ويترينها شويد، كمي از زيبايي معماري اين بازار لذت ببريد. بعد از اين كار ميتوانيد تمام سوغاتي را كه براي خانواده و دوستان نياز داريد از اين بازار خريداري كنيد.
خانه تاريخي ملك
خانه ملك مربوط به اواخر دوره قاجار است و در مشهد، ضلع شرقي خيابان امام، روبروي اداره دارايي واقع شده و اين اثر در تاريخ ۱۸ شهريور ۱۳۷۷ با شماره ثبت ۲۱۱۵ بهعنوان يكي از آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. اين بنا يكي از نمونه خانههاي زيباي بر جاي مانده از دوران انتقال معماري در اواخر عصر قاجاريه محسوب ميشود. بناي مزبور در گذشته بسيار وسيعتر بوده، اما اكنون تنها بخش بيروني آن برجاي مانده كه شامل دو طبقه است. طبقه بالايي داراي سقف مشبك و منبتكاري شده چوبي و شومينه گچبري زيبايي است. خانه ملك امروزه مركز هنرهاي سنتي ميراث فرهنگي و گردشگري خراسان رضوي است. گفتني است حمام خانه ملك تنها نمونه حمام تاريخي خصوصي دوره خود در شهر مشهد معرفي شده است. اين بنا در سال ۱۳۸۵ به عنوان خانه توريست انتخاب شد.
پارك ملت و شهربازي
پارك ملت يكي از جاذبههاي گردشگري مشهد و بزرگ ترين پارك اين شهر است. مساحت آن ۷۲ هكتار است و بزرگترين چرخ و فلك خاورميانه در اين پارك قرار دارد. در قسمت شرقي پارك بزرگ ملت شهربازي قديمي و بزرگي وجود دارد كه براي خيلي از قديميها شهر مشهد خاطرهساز بوده است. اين شهربازي اولين شهر بازي در كشور است كه عضو اتحاديه جهاني شهربازيهاي استاندارد شده است. نميتوان به مشهد سفر كرد، از بلوار وكيلآباد عبور كرد و با ديدن چرخ و فلك ۸۰ متري در اين پارك وسوسه سوار شدن به آن را از خود دور كرد.
مجتمع تجاري زيست خاور
مجتمع تجاري زيست خاور در مركز شهر و در نزديكي ميدان دكتر علي شريعتي قرار گرفته است و از اماكن مذهبي و نقاط ديدني شهر فاصله چنداني ندارد. در هر نقطه شهر مشهد كه باشيد به راحتي ميتوانيد به اين مركز خريد دسترسي پيدا كنيد. اين مجتمع داراي ۴ طبقه و ۶۹۸ واحد تجاري است و از مراكز خريد مهم مشهد محسوب ميشود. گردشگران داخل اين مجتمع ميتوانند انواع و اقسام لوازم لوكس و زينتي، لباس، كفش و... را خريداري كنند. همچنين در مركز خريد زيست خاور مرغوبترين سوغاتيهاي مشهد موجود است. زيست خاور داراي معماري داخلي منحصربهفرد با تلفيقي زيبا از معماري ايراني و مدرن با سقفها و گچبريهاي بينظير است. در اين مجتمع بعد از خريد ميتوانيد در كافيشاپ و رستوران به استراحت بپردازيد و از يك نوشيدني و غذاي دلچسب لذت ببريد.
محله چهار باغ
محله چهارباغ مشهد، از غرب به خيابان آزادي و ضلع شرقي مجموعه تجاري بازار مركزي آستان قدس و كوچه تلفنخانه و از شمال به بالاخيابان، كوچه چهارباغ و كاروانسراي ملك محدود است. قسمت شرقي آن تا كوچه ملك و بازار سنگتراشها (تخريب شده تا سال ۱۳۷۴) امتداد دارد. همچنين قسمت جنوبي محله تا بازار بزرگ و مسجد ازبكها (۷۲تن)، كوچه ارگ و كوچه شوكتالدوله و كوچه پنجه (خيابان خسروينو) امتداد دارد. اين محله تا اوايل دهه ۲۰ از محلات درجه يك مشهد بود. علت شهرت محله به اين نام، به واسطه درختكاري چهار رديفه بالاخيابان به سبك چهارباغ اصفهان نبوده است، چرا كه به طور قطع قدمت چهارباغ مشهد بيش از چهارباغ اصفهان بوده و به دوره تيموري برميگردد. در اين محدوده منازل اعياننشين با اندروني و اطاقهاي بزرگ معروف به تنبي (tenebi) قرار داشته كه در اواخر بيشتر براي عروسي، مجالس عمومي و روضهخواني ايام سوگواري به كار ميرفت. اين منازل داراي درختان فراوان مثمر و غيرمثمر با حوض و حوضخانه، درشكهخانه و اصطبل بود. اين محله در دوران مختلف و تا قبل از رونق گرفتن محلات جديد، محل استقرار حاكم شهر بوده است.
خانه تركمنها كه تخريب شده است؛ خانه كوزهكناني؛ خانه مجتهدزاده؛ حمام و مسجد شاه از بناهاي تاريخي اين محله است.
امامزاده سيد محمد (گنبد خشتي)
در يكي از گذرهاي قديمي مشهد منشعب از ميدان طبرسي به نام چهار سوق نوغان بناي تاريخي مذهبي موسوم به «گنبد خشتي» قرار دارد. اين بنا مدفن «سلطان غياث الدين محمد» از سادات مشهور موسوي شهر مشهد است كه نسب شريفش با هفده واسطه به امام موسي بن جعفر (ع) ميرسد. بر روي سنگ مزارش اين چنين كتيبه شده: « مرتضي، اعظم سلطان النقباء، غياثالدنيا والدين، امير سلطان محمد بن سلطان النقبا بدرالمله والدين طاهر…» و در ادامه تاريخ وفاتش ماه رمضان المبارك سال ۸۳۲ هجري قمري آمده است. از اين امامزاده حتما بازديد كنيد.